کیفیت، حلقه مفقوده بازار مجموعه های شعر

هنگامی که به بازار نشر نگاهی بیندازیم با انبوه مجموعه های شعری مواجه می شویم که در طول سال منتشر می شوند اما این مجموعه ها بی کیفیت هستند.

این نوع آثار در قالب شعری سپید بیشتر خود را نشان می دهند، به دلیل آنکه همگان سرایش در این قالب را آسان می دانند. در این دسته از اشعار تعداد خاصی واژه به کار می رود که نه تنها در آن، فرم به دست فراموشی سپرده می شود بلکه گاهی از نظر محتوایی نیز اشکال دارند و در واقع در آنها سخنی برای گفتن دیده نمی شود. در این شعرهای سپید می توان «من» و «تو» های عاشقانه را دید که بویی از محتوا نبرده اند.

اما دلیل این همه بی کیفیتی چیست؟ شاید دلیل آن را بتوان در این مسئله دانست که تعریف درستی از شاعر در ذهن وجود ندارد و همه شاعر شده اند. در قدیم شاعران افرادی حکیم بودند به عنوان مثال خیام، ریاضیدان و فیلسوف نیز بود یا آنکه فردوسی از حکمای روزگار خود به شمار می رفت. اما امروزه این حکمت در شعر وجود ندارد و همین مسئله شعرهای بی محتوا را در این روزها  ایجاد می کند. به هر حال شعر در کنار فرم باید دارای محتوا باشد و شعر فاقد هر یک از این دو را در ردیف اثار بی کیفیت قرار می دهیم. 

حکمت شاعران امروز در چیست؟

امروزه با پیشرفت تکنولوژی امکان حکیم بودن شاعر به معنای سابق وجود ندارد و با تغییر دیدگاه در این زمینه مواجه هستیم. امروزه شاعری که به ادبیات کلاسیک آشنایی ندارد و یک دوره ادبیات معاصر را نخوانده است را شاعر نمی دانیم. در کنار آن شاعر باید در زمینه سرایش خود تسلط کافی داشته باشد. این تسلط را می توان از گفتگوی وی پیرامون موضوع یا اثر وی به خوبی دریافت. 

یک قسمت دیگر بی کیفیتی مجموعه های شعر امروز را می توان در فرم دانست. شاعری که با فرم شعر خود آشنایی ندارد و هنوز از محضر شاعران طراز اول عرصه شعری خود بهره ای نبرده است، اقدام به چاپ اثر می کند. در این هنگام است که جامعه با تعداد زیاد شاعر مواجه می شود. البته این دسته از شاعران در تاریخ ادبیات ماندگار نیستند و تنها در صفحات کاغذ سیاه مشق می نویسند و هیچگاه به درجه استادی و تبحر لازم نمی رسند.

نا آشنایی با مفهوم شاعر سبب ایجاد این مجموعه های شعری بی کیفیت شد. در کنار آن لایک هایی که افراد در اینستاگرام و فضاهای مجازی مشابه دریافت می کنند، آنها را به این گمان می افکند که گویا بهره ای از شعر دارند. در صورتی که اینگونه نیست و اغلب این افراد بهره ای و سوادی در زمینه شعر ندارند. البته نمی توان از شور و شوق اطرافیان برای چاپ اثر توسط فرد غافل شد. تشویق هایی که برای فرد بی استعداد در زمینه شعر می شود او را به این گمان می افکند که گویا شاعر است. در صورتی که اینگونه نیست.

بازار کساد نشر نیز در زمینه انتشار مجموعه های شعر بی کیفیت چندان بی تقصیر نیست. برخی انتشاراتی ها تنها به این فکر می کنند که از راه نشر کسب درآمد کنند و بیش از آنکه مرکزی فرهنگی باشند، بنگاه اقتصادی محسوب می شوند. این دسته از انتشاراتی ها تنها به تعریف و تمجید بی اساس و پایه از اثر می پردازند و به دریافت پول برای انتشار آن اقدام می کنند. این دسته از انتشاراتی ها هیچگونه تعهدی نسبت به کار خود ندارند.

خود شاعران نیز در این امر بی تقصیر نیستند. در واقع شاعرانی که مجموعه های شعر بی کیفیت خود را در بازار نشر ارائه می کنند، در واقع با خود نیز صداقت ندارند و حاضر نیستند اثر خود را در معرض نقد و داوری بزرگان ادب امروز قرار دهند تا راهگشای آنها باشند. در صورتی که وقتی بهره ای از شعر ندارند، بهتر است عمر و سرمایه خود را در این راه تلف نکنند و به کاری روی بیاورند که در آن تبحر و استعداد دارند. درست است که شاعران با استفاده از قواعد به سرایش می پردازند اما تمام کار آنها قاعده و قانون نیست.

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در این بین باید به فکر راه چاره ای باشد تا افراد بی استعداد در زمینه شعر اثر خود را منتشر نکنند. این مسئله را می توان در قالب تغییر نحوه بررسی کتاب در انتشاراتی ها یا شورای شعر این وزارتخانه انجام داد. انتشار مجموعه های شعر بی کیفیت توسط برخی انتشاراتی ها تصویر زیبایی از این عرصه در اختیار مخاطب قرار نمی دهد و افراد ناآشنا با ادبیات و تنها علاقه مند به شعر را دچار سردرگمی می کند. این افراد یا از شعر دلزده می شوند یا از شاعران. هیچ یک از این دو به نفع ادبیات تمام نخواهد شد.