کتاب «در غبار خویش» با مقدمه‌ای از زنده‌یاد مهرداد اوستا

 
عبدالله صالحی فرزند علی‏‌اکبر متخلص به «صالحی» و «آشنا»،‏ در سال ۱۲۸۵ شمسی در محله اسفنجان (محله‏‌ای بزرگ در جنوب سمنان) به دنیا آمد. تحصیلات مقدماتی را در سمنان سپری کرد و از محضر شیخ محمد فانی، عارف و شاعر معروف سمنانی، بهره‌‏ها برد. او پس از آن به تهران عزیمت کرد و به استخدام اداره دام‏پزشکی درآمد. پس از شهریور ۱۳۲۰، اشعار صالحی بر سر زبا‏ن‏‌ها افتاد و اهل ادب با سخنش آشنا شدند.

بیت مشهور: عهد کردم که دگر مِی نخورم در همه عمر/ به‌‏جز از امشب و فردا شب و شب‏‌های دگر؛ که گاه به اشتباه به شاعرانی دیگر نسبت داده می‏‌شود از سروده‏‌های صالحی سمنانی است. این موضوع را استاد صالحی طی نامه‏‌ای، که در مجله ارمغان در سال ۱۳۴۴ به‌چاپ رسیده، ‏شرح داده است.

صالحی از اعضای انجمن ادبی حکیم نظامی بود و آثار خود را در مطبوعات آن روزگار از جمله مجله ارمغان و باغ صائب منتشر می‏‌کرد. مثنوی زیبا، روان، و اجتماعی او به نام «کاوه آهنگر» در ۴۸ صفحه در سال ۱۳۳۰ انتشار یافت که بیانگر مسائل و نیازهای روز بود و با استقبال اهل ادب روبه‏‌رو و پس از چندی نایاب شد. همچنین، وی دو دفتر از اشعارش را گردآوری کرد. نخستین مجموعه با نام «سرود ناتمام» شامل غزل‏‌ها، ‏قصیده‏‌ها، و مثنوی‏‌های او، با مقدمه‏ ۴۸ صفحه‌‏ای استاد مهرداد اوستا، به کوشش دامادش، یوسف بابک، در سال ۱۳۵۳ منتشر شد. اما مرگ، فرصت چاپ دفتر دوم آثارش را به او نداد. صالحی خردادماه ۱۳۶۲ شمسی در تهران درگذشت و در آرامگاه ابن‌بابویه به خاک سپرده شد.

منزل صالحی در تهران محل گرد آمدن شاعران و استادان خوب آن روزگار بود. به گفته مهرداد اوستا، «خانه استاد را روزی نیست که گروهی از مردم دانشور و شریف جمع نیامده باشد و استاد با تن خویش از هر یکی پذیرایی ننماید».

صالحی با شاعران و اندیشمندانی چون مشفق کاشانی، محمدجواد تربتی، ‏فردوس فراهانی، ادیب طوسی، ابوتراب جلی، شمس آل‏‌احمد، اسلام کاظمیه، مهرداد اوستا،‏ شاهپور خلیلی، ‏نصرت‏‌الله نوح، و محمد تاج‏بخش سمنانی دوستی و مصاحبت داشت.

مهرداد اوستا، با تاکید بر طبع والا و تسلط شگفت صالحی بر ادب پارسی، او را یکی از ده شاعر بزرگ دو قرن اخیر معرفی کرده است:

«استیلای شاعر بر همه رموز و دقایق سخن پارسی به اندازه‏‌ای است که باید گفت این شاعر نیست که اسیر و زبون سخن است، بل این سخن است که در پنجه او چون موم نرم شده است و از این روی با کلیت و جامعیتی که در طبع صالحی است، می‏‌توان گفت که هر‏گاه ـ دست‏‌کم در دو قرن اخیر ـ ده شاعر بزرگ از نظر تلوّن فکری و ابداع معانی داشته باشیم، یکی از این ده شاعر بی‏‌تردید استاد ما، صالحی سمنانی، است».

مرحوم مشفق کاشانی نیز درباره زبان اشعار صالحی گفته است:

«زبان صالحی زبان مردمی است که از میان آن‏‌ها برخاسته و زبان گویای دردهای زندگی گروهی است که در محرومیت و نابرابری رنج می‏‌برند. اشعار صالحی فریاد در گلو شکست بیداد‌ دیدگان اجتماع است. آثار او با اینکه بیشتر در قالب غزل‏‌های بی‏‌پیرایه و روان عرضه شده است، شعله‏‌ای از آتشفشان درون اوست».

کتاب «در غبار خویش»  گزیده‏‌ای است از اشعار استاد صالحی از دفتر سرود ناتمام و اشعار منتشرشده او در مجلات و مطبوعات آن روزگار،‏ که در دو قسمت تدوین شده است: بخش نخست،‏ شامل غزل‏‌های صالحی است؛ بخش دوم، دیگر سروده‏‌ها از جمله قصیده‏‌ها و مثنوی‏‌های وی را در بر می‏‌گیرد.

غزلی از کتاب:

غمش افزود غمی بر سر غم‏‌های دگر/ دِه به شادیِ غم او دو سه مینای دگر

آشیان کرد غمت در دلِ بی‏‌کینه ما/ چون ندیده به جهان خوش‏تر از این جای دگر

سرسری نیست مرا عشق که با یک دو عتاب/ گیرم از تو دل و بندم به دل‌‏آرای دگر

جز شرابی و کتابی و تو و طرف چمن/ ز خدایم، به خدا نیست تمنای دگر

عهد کردم که دگر مِی نخورم در همه عمر/ به‏‌جز از امشب و فردا شب و شب‌‏های دگر

زین جهانم چه ثمر بود به‏‌جز غم که دهی/ زاهدا، وعده بیهوده به دنیای دگر!

تو که امروز توانی و به دادم نرسی/ جز بهانه نبوَد وعده به فردای دگر

گر به طبع تو موافق سخنم نیست، مرنج/ «صالحی» را بود، ای دوست، الفبای دگر

شایان ذکر است این کتاب در ۱۲۵۰ نسخه همراه با مقدمه‌ای از مرحوم مهرداد اوستا در ۲۱۲ صفحه با همکاری مرکز آفرینش‌های ادبی استان سمنان منتشر و روانه بازار نشر شد.

---

منبع : پایگاه خبری حوزه هنری